چالش های كمبود آب و نقش كشاورزان در مدیریت منابع آبی
چطور می توان کشاورزان را به مدیریت پایدار آب ترغیب کرد؟
به گزارش این با من، آب یکی از حیاتی ترین منابع طبیعی است که امنیت غذایی و توسعه پایدار جوامع به آن وابسته است. با افزایش خشکسالی ها و کاهش منابع آبی، مدیریت پایدار این منبع پرارزش بیشتر از پیش اهمیت یافته است. در این راستا، پژوهشی جدید کوشیده است تا عوامل تاثیر گذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت پایدار آب کشاورزی را بررسی کند و راهکارهایی برای بهبود این مشارکت عرضه نماید.
به گزارش این با من به نقل از ایسنا، در سالهای اخیر، تغییرات آب وهوایی بعنوان یکی از بزرگ ترین چالش های جهانی مطرح گردیده است. این تغییرات، بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، منابع آبی را بشدت تحت تاثیر قرار داده و مشکلات گوناگونی را در تأمین آب برای مصارف مختلف، بخصوص در قسمت کشاورزی، بوجود آورده است. کشاورزی به صورت مستقیم به منابع آبی وابسته است و کمبود آب می تواند تولید محصولات کشاورزی را کم کند، امنیت غذایی را به خطر بیندازد و حتی باعث مهاجرت روستاییان شود. در نتیجه، حفظ و مدیریت پایدار منابع آبی، بخصوص در قسمت کشاورزی، امری ضروری به نظر می آید.
ایران، بعنوان یکی از کشورهای خاورمیانه، با کمبود شدید آب مواجه می باشد. آمارها نشان می دهند که حدود ۸۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور در قسمت های مختلف مصرف می شود و این امر سبب شده تا ایران در دسته کشورهای دارای بحران آب قرار گیرد. طبق گزارش بانک جهانی، ۹۴ درصد از جمعیت ایران در مناطقی با تنش آبی زندگی می کنند. این آمار نگران کننده نشان دهنده لزوم اتخاذ راهکارهایی برای مدیریت بهتر منابع آب، کاهش مصرف بی رویه و افزایش آگاهی عمومی در این حوزه است. یکی از مهم ترین اقدامات در این راستا، مشارکت فعال کشاورزان در مدیریت پایدار آب است؛ چون که این قشر بیشترین مصرف کنندگان منابع آبی در کشور محسوب می شوند.
در همین راستا، گروهی از محققان دانشگاه زنجان با همکاری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، تحقیقی را جهت بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت کشاورزان در مدیریت پایدار آب کشاورزی انجام داده اند. این مطالعه به دنبال آن بوده است که مشخص نماید چه عواملی می توانند کشاورزان را به استفاده بهینه از منابع آب و مشارکت در برنامه های مدیریت پایدار ترغیب کنند.
پژوهش فوق با استفاده از روش پرسش نامه ای و تحلیل داده های آماری ۳۶۵ خانوار روستایی شهرستان طارم انجام شده است. داده های به دست آمده با استفاده از روش های پیشرفته تحلیل آماری و نرم افزارهای تخصصی مورد بررسی قرار گرفتند تا میزان تأثیرگذاری عوامل مختلف بر رفتار کشاورزان در زمینه مدیریت آب مشخص شود.
نتایج این پژوهش نشان می دهند که عوامل مختلفی بر میزان مشارکت کشاورزان در مدیریت پایدار آب تاثیر دارند. همچون این عوامل، هنجارهای اخلاقی و اجتماعی، درک ریسک و هویت فردی کشاورزان بودند.
به طور خاص، پژوهش نشان داد که کشاورزانی که احساس مسئولیت اخلاقی بیشتری نسبت به محافظت از منابع آب داشتند، تمایل بیشتری به مشارکت در فعالیتهای در ارتباط با مدیریت پایدار منابع آبی نشان دادند.
همچنین، یافته ها نشان دادند که باورهای اجتماعی اهمیت بالای ی در تصمیم گیری کشاورزان دارند. زمانیکه جامعه محلی و اطرافیان فرد، رفتارهای محافظت از آب را تشویق کنند، احتمال این که کشاورزان به این رفتارها گرایش پیدا کنند افزایش خواهد یافت. به بیانی دیگر، حمایت و تأیید اجتماعی از اقدامات در رابطه با محافظت از منابع آبی، می تواند میزان مشارکت کشاورزان را به صورت قابل توجهی افزایش دهد.
این پژوهش همینطور روشن کرد که درک ریسک، یکی دیگر از عوامل مؤثر در مدیریت پایدار آب است. کشاورزانی که از بحران کم آبی آگاهی بیشتری داشتند و نسبت به نتایج آن نگران بودند، اقدامات بیشتری برای محافظت از منابع آب انجام می دادند. بنابراین، افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات کم آبی و تأثیرات آن بر زندگی و معیشت کشاورزان، می تواند منجر به تغییر رفتار و افزایش مشارکت در مدیریت پایدار منابع آبی شود.
با توجه به نتایج این مطالعه، پیشنهاد شده است که برنامه های آموزشی و فرهنگی برای افزایش آگاهی کشاورزان در رابطه با اهمیت محافظت از منابع آب اجرا شوند. همچنین، ایجاد مشوق هایی برای کشاورزان، مانند عرضه تسهیلات ویژه به اشخاصی که روش های پایدار آبیاری را به کار می گیرند، می تواند انگیزه مشارکت را افزایش دهد. علاوه بر این، سیاست گذاران می توانند با استفاده از گروههای مرجع محلی، نگرش ها و رفتارهای کشاورزان را در جهت حفظ منابع آبی تغییر دهند.
نتایج این مطالعه در فصلنامه «پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی» انتشار یافته است. این نشریه وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران بوده و به انتشار مقالات علمی در حوزه کشاورزی و توسعه پایدار می پردازد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۱ بعلاوه ۳