بررسی های مركز پژوهش ها نشان داد؛
آخرین وضعیت خوابگاه های متأهلی در نظام آموزش عالی کشور
به گزارش این با من، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود از خدمات رفاهی در رابطه با نهاد خانواده در نظام آموزش عالی، تاکید کرده است: خدمات رفاهی ویژه متأهلین در دانشگاه ها اولویت ندارد.
به گزارش این با من به نقل از مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «بررسی تأثیر نظام آموزش عالی بر نهاد خانواده با تکیه بر مقررات آموزشی و خدمات رفاهی» به وضعیت خدمات رفاهی دانشجویی ویژه متأهلین، خوابگاه های متأهلی، وام های ویژه متأهلین و چالش های اجرای خدمات رفاهی دانشجویان متأهل پرداخته است. بر طبق تعریف نظام آموزش عالی، در ایران، بطور حدودی از سن ۱۸ تا ۲۸ سالگی جوانان در دانشگاه مشغول تحصیل و تحقیق هستند. این برهه زمانی است که جوانان در سن ازدواج و فرزندآوری قرار می گیرند. بنا بر این تأثیر دانشگاه بر دو شاخص مهم نهاد خانواده؛ یعنی ازدواج و فرزندآوری محل بحث و بررسی است. یکی از با اهمیت ترین عوامل تأثیرگذار در کارآمدی دانشگاه، مقررات آموزشی است. این مقررات در قالب بخشنامه آموزشی توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای چهار مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدوین می شود. این مقررات با ساختار و الزاماتی که برای دانشجویان به همراه می آورند می توانند نقش مؤثری بر تصمیم و رفتار دانشجویان در بعد ازدواج و فرزندآوری داشته باشند به طوریکه می توانند ایفای مسئولیت های نقش خانوادگی شامل اقتصادی، اجتماعی و روانی را برای دانشجویان به رسمیت شمارند و به تسهیل شرایط بپردازند یا برعکس با نادیده گرفتن نقش خانوادگی دانشجویان، شرایط را برای ازدواج و فرزندآوری دشوار کنند. علاوه بر مقررات آموزشی، نظام دانشگاهی در کشور خدمات رفاهی را برای دانشجویان فراهم می آورد. تعدادی از این خدمات در راستای پشتیبانی از دانشجویان متأهل و دارای فرزند است. دراین زمینه، قوانین بسیاری همچون مواد ۲۲ و ۷ قانون جوانی جمعیت و پشتیبانی از خانواده، وجود دارد که دانشگاه ها را ملزم به ارائه خدمات رفاهی کرده است. این خدمات نیز می توانند بر رفتار دانشجویان در حوزه فرزندآوری و تأهل مؤثر باشند. با وجود این، چالش های اساسی بر سر راه اجرای این قوانین وجود دارد. طبق آخرین آمار مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی حدود سه میلیون و ۱۸۰ هزار دانشجو در کل کشور وجود دارد. از این آمار حدود ۶۲۰ هزار دانشجو متأهل هستند. به عبارتی حدود ۲۰ درصد دانشجویان کشور را متاهلان می سازند. همین طور از کل دانشجویان متأهل حدود ۳۵۰ هزار نفر آنان، ذیل مؤسسه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار می گیرند. یکی از ابعادی که نظام دانشگاه که بر شرایط خانوادگی دانشجویان تأثیر می گذارد، خدمات رفاهی است. نوع و کیفیت خدمات رفاهی که دانشگاه ها ارائه می دهند، می تواند به ایجاد تعادل بین نقش خانوادگی و تحصیلی دانشجویان کمک نماید. این خدمات در کنار ایجاد مقررات آموزشی خانواده محور، شرایط تحصیل را برای دانشجویان متأهل تسهیل می کند. در نهاد دانشگاهی ایران، این خدمات رفاهی در سه مورد به قانون تبدیل گشته و وجود دارد که عبارتند از: ۱. خوابگاه متأهلی ۲. وام ودیعه مسکن و وام ضروری (ویژه فرزندآوری و ازدواج) ۳. خدمات نگهداری کودک علاوه براین تسهیلاتی مانند سفر زیارتی ازسوی نهاد رهبری در دانشگاه ها به دانشجویان متأهل تعلق می گیرد. همین طور طرحی ملی به نام «ایران جوان» بین بنیاد ۱۵ خرداد ستاد اجرائی فرمان حضرت امام (ره) و معاونت فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها به امضا رسید. در فاز اول این طرح ملی، پنج هزار زوج دانشگاهی مشمول حمایت هستند. اعطای تسهیلات قرضالحسنه به مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال به زوج های دانشگاهی با اولویت دارای فرزند سوم به بعد، اهدای کارت هدیه به مادر، افتتاح دفترچه حساب پس انداز بلندمدت به نام
فرزند به مبلغ ۲۰ میلیون ریال و اهدای بسته «لبخند مادری» به زوج های دانشجو با شرایط مندرج در توافقنامه برای متولدان ۱۴۰۱ به بعد، ازجمله مفاد این طرح هستند. قوانین مربوط به خدمات رفاهی ویژه دانشجویان متأهل خدمات رفاهی قوانین خوابگاه متأهلی بند «پ» ماده ۱۰۲ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه: دولت مکلف است قسمتی از اعتبارات عمرانی خودرا در قالب بودجه سنواتی به تامین خوابگاه های مناسب برای دانشجویان متأهل اختصاص دهد. اولویت استفاده از این خوابگاه ها با زوج دارای فرزند است. / / ماده ۷ قانون پشتیبانی از خانواده و جوانی جمعیت: در اجرای بند «پ» ماده ۱۰۳ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، کلیه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی دولتی موظفند متناسب با برآورد نیاز دانشجویان متأهل شامل بومی و غیربومی، زن و مرد، نسبت به هزینه کرد حداقل ۱۰ درصد از درآمد اختصاصی و ۱۰ درصد از اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سالانه مقرر در بودجه سنواتی خود به استثنای مواردی که از نظر شرعی مصارف مشخصی دارند جهت راه اندازی، تکمیل، تامین و تجهیز خوابگاه های متأهلین اقدام نمایند. / / تبصره ۹ قانون بودجه ۱۴۰۱: به دانشگاه ها، مؤسسات آموزشی و پژوهشی و پارک های علم و فناوری اجازه داده می شود با تصویب هیأت امنای خود تا سقف عملکرد درآمد اختصاصی سال ۱۴۰۰ نسبت به گرفتن تسهیلات از بانکها از محل توثیق اموال در اختیار خود اقدام نمایند و در راستای تکمیل طرح های تملک دارایی های سرمایه ای خود با اولویت ساخت، خرید و تکمیل خوابگاه های متأهلین خصوصاً مناطق کمتر توسعه یافته موضوع بند «پ» ماده ۱۰۳ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه استفاده و نسبت به بازپرداخت اقساط از محل درآمد اختصاصی خود اقدام نمایند. / / ادامه تبصره ۹: دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی که در سال ۱۴۰۰ دارای ردیف مستقل بوده اند و دارای ردیف درآمدی اختصاصی و جاری یا تملک مستقل بوده اند، کماکان مستقل خواهند بود. صندوق های رفاه دانشجویان موظفند نسبت به پیش بینی اعتبار لازم در کارهای خود بمنظور پرداخت یارانه سود و کارمزد تسهیلات با اولویت تسهیلات مربوط به راه اندازی و تکمیل خوابگاه های متأهلین اقدام نمایند. / / ادامه تبصره ۹: ۱۰ درصد از درآمد اختصاصی و ۱۰ درصد از اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سالانه مقرر در بودجه سنواتی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی جهت راه اندازی و تکمیل و تجهیز خوابگاه های متأهلین به استثنای موارد دارای مصرف شرعی مشخص اختصاص می یابد. خدمات نگهداری کودک ماده ۲۲ قانون جوانی جمعیت: کلیه دستگاه های مذکور در ماده ۲۹ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه ازجمله سازمان ها و شرکت هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و کلیه شرکتها و مؤسسات وابسته به آنها موظفند ظرف شش ماه بعد از ابلاغ این قانون بمنظور تکریم و حفظ حقوق مادر و کودک، با طراحی، راه اندازی و تجهیز تمامی ساختمان ها و اماکن عمومی، خدماتی و آموزشی و رفاهی تحت اختیار یا نظارت خود، مبادرت به تامین فضای مناسب جهت رفع نیازهای نوزادان، کودکان و مادران حامله جهت استراحت، شیردهی و نگهداری کودکان کنند. وام ودیعه مسکن ماده ۸ قانون پشتیبانی از خانواده و جوانی جمعیت: صندوق های رفاه دانشجویی و مراکز مدیریت حوزه های علمیه موظفند بعد از لازم الاجرا شدن این قانون، برای دانشجویان و طلاب متأهل فاقد مسکن نسبت به پرداخت ودیعه مسکن (قرض الحسنه ضمن اجاره، ) مشروط به ارائه اجاره نامه دارای شناسه رهگیری از مشاوران املاک به نحوی اقدام نمایند که هرساله حداقل ۵۰ درصد متوسط قیمت ودیعه اجاره مسکن ۷۰ متری در شهرهای بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت و مسکن ۱۰۰ متری در سایر شهرهای محل تحصیل پوشش داده شود. وضعیت خدمات رفاهی دانشجویی ویژه متأهلان بر طبق آمارهای صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم حدود ۱۵۰۰ خوابگاه متأهلی وجود دارد درحالیکه در نسبت با جمعیت دانشجویان متأهل این تعداد بسیار اندک است. به طوریکه ذیل صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم حدود ۳۵۰ هزار دانشجو متأهل وجود دارد که برای این تعداد تنها ۱۵۰۰ خوابگاه متأهلی موجود است. به طور متوسط به ازای هر یک هزار دانشجوی متأهل، تنها ۱۹ واحد خوابگاه متأهلی وجود دارد. علاوه براین طبق آمار تنها ۰.۵ درصد از ظرفیت خوابگاهی و ۳ درصد از شمار خوابگاه های کشور به دانشجویان متأهل اختصاص داده شده است؛ درحالیکه ۲۰ درصد دانشجویان کشور متأهل بوده اند؛ به بیان دیگر بیشتر دانشگاه های کشور فاقد خوابگاه متأهلی هستند. طبق آمار مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در سال ۱۳۹۶ تعداد ۱۴۱ دانشگاه دولتی (سراسری) در ایران وجود دارد که از این ۱۴۱ دانشگاه تنها ۲۳ دانشگاه خوابگاه متأهلی دارند. همین طور بگفته مسئولان مربوطه، قسمتی از این خوابگاه ها به بازسازی نیاز دارند. کیفیت خوابگاه های متأهلی بسیار متفاوت می باشد و در بعضی از خوابگاه ها سرویس بهداشتی و آشپزخانه بصورت مشترک برای واحدها وجود دارد. همین طور تعداد اندک این واحدهای خوابگاهی و عدم کیفیت تعدادی از آنان، باعث شده که تنها بخش کوچکی از دانشجویان غیربومی متأهل بتوانند از این مزیت بهره مند شوند به طوریکه طبق آمار دریافتی از نهاد رهبری در دانشگاه ها از میان ازدواج دانشجوهای سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ تنها ۰.۵ درصد دانشجویان در خوابگاه متأهلی و ۳۷.۶ درصد در منزل شخصی زندگی می کردند. همین طور باتوجه به محدودیت واحدهای خوابگاه متأهلی، همه دانشجویان غیربومی متأهل نیز نمی توانند از این تسهیلات استفاده کنند؛ برای نمونه در دانشگاه تهران که یکی از بهترین دانشگاه های کشور در ارائه خوابگاه متاهلان است، امتیازاتی بر طبق شرایط دانشجویان قرار داده شده و دانشجویانی که امتیاز بیشتری داشته باشند شانس بیشتری برای دریافت خوابگاه متأهلی دارند. به طوریکه دانشجویان مرد شاغل به تحصیل در مقطع روزانه می توانند متقاضی خوابگاه باشند و به دانشجویان دختر متأهل در صورت شرایط خاص خوابگاه اختصاص داده می شود. مدت زمان استفاده از خوابگاه نیز بر طبق مقطع تحصیلی متغیر است به صورتیکه برای دانشجویان کارشناسی حداکثر پنج نیمسال تحصیلی، ارشد ناپیوسته سه نیمسال، مقطع دکتری حرفه ای هفت نیمسال، دکتری ناپیوسته ۶ نیمسال و دکتری تخصصی پیوسته ۱۰ نیمسال است. چالش های اجرای خدمات رفاهی دانشجویان متأهل تکثر و تعدد اهداف و مقاصد سیاستی: درباب خدمات رفاهی ویژه دانشجویان متأهل این مساله وجود دارد؛ به طوریکه همزمان افزایش وام ودیعه مسکن، الزام به ساخت خوابگاه متأهلی و ساخت مهدکودک و اتاق مادر و کودک نیازمند بودجه و انرژی زیادی است. درنتیجه زمانی که این برنامه ها بصورت همزمان به دستگاه های اجرائی حکم شود، احتمال اجرای آن پایین می آید خصوصاً آنکه ارائه خدمات رفاهی به بودجه نیازمند است. عدم اولویت بندی در ارائه خدمات رفاهی: در ادامه مسئله تکثر و تعدد اهداف و مقاصد سیاست ها، باید به این نکته اشاره داشت که برای ارائه هریک از موارد خدماتی اولویت بندی وجود ندارد، درباب خوابگاه متأهلی نیز باید به این مسئله توجه داشت. در حقیقت آیا همه دانشگاه های کشور به خوابگاه متأهلی نیاز دارند؟ دراین زمینه باید به تعداد دانشجویان هر دانشگاه توجه داشت که می توان میانگین دانشجویان متأهل ۱۰ سال اخیر را به عنوان شاخص در نظر گرفت. ساخت این خوابگاه ها هزینه زیادی را دربردارد به ویژه آنکه در ایران، تعداد مؤسسه های آموزش عالی زیاد است. بدین سبب دراین زمینه جای خالی اولویت بندی دانشگاه ها برای ساخت خوابگاه متأهلی احساس می شود. عدم توجه به زیست بوم منحصربه فرد هر دانشگاه: هر دانشگاه در کشور، به ویژه دانشگاه های مادر، زیست بوم های متفاوتی دارند. به طوریکه مکانی که در آن استقرار دارند، نوع امکاناتی که هم اکنون در اختیار آنان است، بودجه سالیانه و خدماتی که ارائه می دهند، در هر دانشگاهی متفاوت می باشد. این مساله موجب می شود علاوه بر این که نیاز بودجه ای که هر دانشگاه برای تامین خدمات رفاهی ویژه متاهلان باید در نظر بگیرد، یکسان نباشد همین طور تقاضاهایی که برای این خدمات وجود دارد نیز متفاوت باشد. در همین راستا باید اشاره داشت، در ماده ۷ قانون جوانی جمعیت دانشگاه ها مکلف شده اند که ۱۰ درصد بودجه خودرا صرف راه اندازی خوابگاه متأهلی کنند. این در شرایطی است که بگفته برخی رؤسای دانشگاه ها، ۱۰ درصد بودجه دانشگاه کفاف ساخت این خوابگاه ها را نمی دهد. بدین سبب عدم توجه سیاستگذار به این مسئله سبب می شود این ماده قانونی قابلیت اجرا نیابد و بر قوانین نوشته شده ناکارآمد افزوده شود. از طرف دیگر محل استقرار ساختمان های دانشگاه، بر هزینه های دانشگاه و همین طور مکان یابی که در راه اندازی مهدکودک و خوابگاه متأهلی باید داشته باشند تأثیر می گذارد. همین مساله سبب می شود بودجه و امکان تأسیس این مراکز برای هر دانشگاه متفاوت باشد. اولویت نداشتن خدمات رفاهی ویژه متاهلان در دانشگاه ها: دانشگاه موظف به ارائه خدمات مختلفی به دانشجویان است. باتوجه به این مساله و نبود سیاست ها و قوانین بالادستی برای ارائه خدمات رفاهی ویژه دانشجویان متأهل، در سالهای قبل اولویت ارائه این خدمات در دانشگاه کمرنگ شده است. همین طور این مشکل زمانی تشدید می شود که دانشجویان متأهل چنین درخواستی نداشته باشند. به طوریکه دانشگاه و مسئولان نیز این نیاز را احساس نکنند تا خدمات رفاهی را در دستور کار قرار دهند. این فشار در بخش تغذیه دانشجویان و ارائه خوابگاه های مجردی مشهود است. قسمتی از این مساله به تعداد بیشتر دانشجویان مجرد باز می گردد و برطرف نمودن نیازهای آنان، گروه مخاطب بیشتری را راضی نگه می دارد. چالش فرایندهای مالی در دانشگاه ها: تعدادی از مشکلات ساختاری، موانعی در مقابل بخش معاونت دانشجویی به وجود می آورد که درحقیقت متولی ارائه خدمات رفاهی برای دانشجویان است. ساختار اختصاص بودجه در دانشگاه ها به این صورت است که بودجه هر بخش سالیانه مشخص شده و به معاونت مالی داده می شود. در این ساختار معاونان دانشگاه برای بخش خود باید درخواست بودجه از معاونت امور مالی داشته باشند. با اهمیت ترین مشکل این مساله بوجود آمدن روندهای اداری و به طور معمول زمانگیر برای دریافت بودجه است. از طرف دیگر این چالش نیز وجود دارد که در هر زمانی قسمتی از نیازهای کلان دانشگاه در اولویت قرار می گیرد و موارد مربوط به خوابگاه متأهلی که ذیل معاونت دانشجویی است در اولویت نباشد و به تبع بودجه ای برای آن اختصاص داده نمی گردد. همین طور اگر این معاونت به علت بخش های مشاوره و تربیت بدنی خود درآمدی کسب کند باید پول آن به بخش مالی انتقال دهد. هرچند این سیستم به لحاظ شفافیت می تواند مناسب باشد؛ اما به جهت ایجاد موانع دریافت بودجه باید اصلاحاتی صورت گیرد. ضعف برنامه ریزی بودجه ای: بودجه یکی از با اهمیت ترین چالش های اجرائی خدمات رفاهی دانسته شد. هرچند بودجه اهمیت زیادی در اجرای خدمات رفاهی دارد، اما باید توجه داشت که عوامل گوناگون دیگر، موجب تشدید مشکل در این بخش می شوند. همین طور باید به این نکته توجه گردد که در خدمات رفاهی دانشجویی، تناسب بودجه بندی برای صندوق رفاه وزارت علوم و وزارت بهداشت رعایت نشده است. با وجود آنکه وزارت علوم حدود ۹۰ درصد از دانشجویان کشور را ذیل خود دارد بودجه کمتری از وزارت بهداشت دریافت می کند که حدود ۱۰ درصد دانشجویان کشور را شامل می شود. به طوریکه طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۲ اعتبارات صندوق رفاه دانشجویان علوم پزشکی حدود ۸۰۰ میلیارد تومان است که سهم هر دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی از این اعتبارات حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. درحالیکه میزان اعتبارات صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم که به هر دو بخش دولتی و غیردولتی خدمات ارائه می دهد نزدیک به ۱، ۲۰۰ میلیارد تومان است که سرانه هر دانشجو از این اعتبارات ۳۸۰ هزار تومان می شود. اگر این اعتبارات تنها برای دانشجویان دانشگاه های وابسته به وزارت علوم محاسبه شود، سرانه هر دانشجو حدود ۸۰۰ هزار تومان است. بدین سبب باید گفت هرچند بودجه عامل مهمی در اجرای خدمات رفاهی است اما نوع سیاست گذاری که در این جهت انجام می پذیرد، می تواند این چالش را تشدید یا حل کند به طوریکه با تعیین اولویت و تناسب در بودجه دهی می توان در امتداد عملیاتی شدن طرح های خدماتی گام برداشت و تنها راه چاره افزایش بودجه نیست. باید گفت حتی اگر بدون قدمهای دقیق و حساب شده اجرائی فقط به افزایش بودجه اقدام گردد، امکان بروز چالش های اجرا کماکان وجود دارد. پیشنهاد سیاستی * درباب خدمات رفاهی، ساخت خوابگاه متأهلی می تواند در زمره اهداف بلندمدت تلقی شود اما اختصاص وام ودیعه مسکن در یک بازه کوتاه مدت، امکان عملیاتی شدن دارد. بدین جهت در امتداد تعیین اولویت در ارائه خدمات رفاهی می توان به اختصاص بودجه بیشتر برای افزایش وام ودیعه مسکن اقدام نمود. در ارائه این وام می توان به اولویت بندی دانشجویان برای اختصاص وام پرداخت به طوریکه دانشجویان روزانه دانشگاه های دولتی در اولویت پرداخت وام با مبلغ مصوب در قانون جوانی جمعیت باشند. * کلیه خدمات رفاهی ازجمله خوابگاه متأهلی و وام ودیعه مسکن ذیل صندوق رفاه دانشجویان قرار گیرد و تحت یک مدیریت مرکزی باشد تا باتوجه به نیاز متفاوت دانشگاه ها ارائه شود.
منبع: inbaman.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب